Ekonofizik ve Finans

Finansal tahmin problemlerinin çok karmaşık yapıda olmaları, çözümlerine matematik ve istatistik çözüm tekniklerini uygulama imkanı vermekte, fakat tek başlarına yeterli olmamakta, bilgisayarlarla çözülme şansına sahip olan modeller kullanma zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Tüm simülasyon modeller, matematik modellerde karşılaşılan sırayı  izlemektedir. Modellemeler tamamiyle matematik denklemlere değil aynı zamanda denemelere dayanmaktadır. Bu denemelerin sonucunda bilgisayarlara doğru sonuçlandırma  yeteneği kazandırılmaya  çalışılmaktadır. Son yıllarda teknolojinin önlenemez yükselişi beraberinde insanoğlunun teknolojiyi çeşitli alanlarda kullanma isteği fizik ve bilgisayar birlikteliğinin etkisini finans alanında da hissettirmeye başlamıştır.

Hesaplamalarından faydalandığı matematikle, oluşturduğu ortamın yapısal durumuyla ilgili  faydalandığı  felsefe  ile  bireysel  yatırımcısının  davranışlarını gözlemlemek için faydalandığı psikoloji ile, belirli bir yatırımcı grubu ile toplumsal olayları araştırmasına yardımcı olduğu sosyoloji ve daha bir çok bilim dalı ile iç içe  içe geçmiş olan finansın son yıllarda en gözde çalışma arkadaşı ise “Fizik” olmuştur. Bu ise literatüre “Ekonofizik”  terimini kazandırmış ve çalışmalar bu adla anılmaya başlanmıştır.

Ekonomiyi  somut  olarak  yorumlamak  için  Ekonomik  neden  ve  sonuçları, fiziksel neden ve sonuçlarla açıklayan bilim dalına  “Ekonofizik” denir.

Ekonofiziğin belki de en çok ilgi çeken alanlarından biri finansal pazarların mikroskopik modellerinin hazırlanması ve geliştirilmesi sürecidir. Nitekim gazların kinetik  teorisi  yani  gaz  parçacıklarının  çarpışmasının  yaratacağı  etkilerin modellenmesi;  gazın  davranışlarını  ısı,  basınç  ve  hacim  yönünden  denklemlerle göstermeye çalışır.

Buradan hareketle bireysel yatırımcıları mikroskopik bir parçacık gibi düşünüp bunun üzerine evrensel, yani olası tüm yatırımcı davranışlarını da içine alan bir finansal  model  geliştirilmeye  çalışılır.  Bazı yollardan  gazın  sıcaklığı ile  benzer  özellikler gösteren pazarın volatilitesi, aynı ortam içinde yer alan bütün yatırımcıların ne  yapıyor  olduklarına  bağlıdır.  Öyle  ki  yatırımcıların  ne  davranış  göstereceği konusunda ortalama olarak bir tahminde bulunmanız söz konusu değildir çünkü kâr normal şartlarda herkesin yaptığının tersini yaptığınızda ortaya çıkan bir olgudur.

Ekonofiziğin  formulasyonlarında  ve  takip  eden  değerlendirme aşamalarında  simule edilen ekonomik sistemin sert inişlerin ve çıkışların yaşandığı piyasamızda kısmen başarılı sonuçlar verdiği söylenebilir.

Türk yatırımcısı veya diğer bir deyişle Türk yatırımcı portföy  davranışı, kuantum fiziğindeki bozon taneciği davranışına benzemektedir denilebilir. Türk  yatırımcısı;  toplu  karar  verme,  bulunduğu  durumdaki  benzer  portföy gruplarındaki  kararlardan  etkilenme  derecesine  göre  değerlendirildiğinde  Bose-Einstein  Yoğunluğunun  araştırmacıya  gösterdiği  istatistik  olasılık  sonuçlarının uygulanabilirliği konusunda benzer nitelikler taşımaktadır. Bu amaçla İMKB,  bir anlamda finansal kaplar içerisinde “Türk Hisse Senedi Piyasa Kabı”, olarak fiziksel bir kap gibi düşünülmüş; Ekonofizik istatistik alt yapısı içerisinde değerlendirilmesi daha da anlamlı olmuştur.

Gaz  parçacıklarından  farklı  olarak,  yatırımcıların  davranışlarını  sürekli  değiştirebilecekleri kadar hatırlama kabiliyetleri olduğu bir gerçektir. Bu anlamda gaz parçacık davranışının birebir finansal piyasalara uygulanması zaten olası bir durum  değildir.  Fakat  kuantum  istatistik  yapılar  diyebileceğimiz  modern  fizik kuramları ile var olan trendin yönünün tahmini ile alım satım olasılıkları veya risk  tahminlerinin  yapılması  daha  anlamlı  olmaktadır.

Piyasalarında  kendi  etraflarında  bir  kişiliğe  sahip  olduğu  düşüncesinden  hareketle  şu  sonuca  varmak  mümkün:  Fiyatlar  piyasa  dışından  gelen  etkiler  ile   oluşuyor gibi görünse de piyasanın aslında iç dinamikleri tarafından belirlenir. Piyasa içi olaylar fiyatları belirlemekte ve dış dinamikler sadece olaylar gerçekleştikten sonra neden olarak gösterilmektedir. Fiyatların dışsal etkilere karşı tepki veriyormuş  gibi  izlenim  bırakması tüm  yatırımcıları ayı  anda  etkiler  fakat  nötr  bir  ortamda önemli olan yatırımcıların birbirlerini nasıl etkiledikleri ile aynı enerji durumunda olma/olmama  istekleridir.  Bu  ise  ekonofiziğin  istatistik  alt  yapısı  içerisinde değerlendirilebilecek bir durumdur.

Kaynakça:

• Yrd.Doç.Dr. Tolga ULUSOY, “Ekonofizik ve Finans” Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2008